چالش های بازگشت بچه ها به مدرسه؛ گفت وگو با سوده مدرس، مشاور کودک و واقعیت درمانگر - وبلاگ گردشگر مدرن

به گزارش وبلاگ گردشگر مدرن، با نزدیکی به خاتمه تابستان بسیاری از خانواده ها نگران بازگشت بچه ها به محیط مدرسه و واکنش آن ها این مسئله هستند. به ویژه والدینی که بچه ها شان برای اولین بار به مدرسه می رود یا با تغییر مقطع یا تغییر مدرسه قرار است در فضای جدیدی حضور داشته باشد. این یک درگیری قدیمی است که البته والدین در دهه های قبل روش های نامناسبی برای حل آن داشته اند.

اما در این سال ها با تغییراتی که در سبک زندگی ها رخ داد والدین هم فهمیده اند که برای حل این مشکل باید از متخصصین یاری گرفت و نادیده گرفتن کودک یا برخورد با عتاب با او چاره کار نیست. در گفت وگو با سوده مدرس که تجربه فراوانی در حل مشکلاتی از این دست را دارد، کوشش کردیم تصویری دقیقی از مسئله و راه چاره های مناسب برای آن را ارائه دهیم.

وقتی از مخاطرات بازگشت به مدرسه حرف می زنیم باید بدانیم که از کدام جنبه آن صحبت می کنیم. در یک نگاه کلی می توان سه جنبه ی مخاطراتی که از سمت بچه ها اهمیت دارد، مخاطراتی که از سوی والدین احساس می گردد و یا مخاطرات معلمان را در این زمینه مورد توجه قرار داد. معمولا مشکل زمانی ایجاد می گردد که بچه ها به هر دلیلی نمی خواهند به مدرسه بروند. به ویژه بچه هایی که قرار است تازه برای اولین بار به مدرسه بروند یا اینکه مدرسه شان تغییر می نماید.

چالش زمانی ایجاد می گردد که کودک به هر دلیلی نمی خواهد به مدرسه برود و والدین با رفتارهای اموزش ندیده و نادرست مسئله را شدیدتر و بحرانی تر می نمایند. ایجاد مسئله در این زمینه هم به دلیل دو الگوی رفتاری نادرست والدین پیش می آید. یکی زمانی که آن ها خیلی با بچه ها شان احساس همراهی می نمایند و می گویند هر تصمیمی تو بگیری درست و قابل اجرا است. در حالتی افراطی آن ها حتی می گویند اصلا اگر نخواستی به مدرسه نرو.

دیگری زمانی است که آن ها خیلی آمرانه با بچه ها برخورد می نمایند و به او می گویند که هیچ حق انتخابی ندارد و باید به مدرسه برود. از سوی دیگر مدرسه هم پذیرای دانش آموزانی که نامرتب سر کلاس درس حاضر می شوند، نیست و همین باعث ایجاد تنشی در ماجرای بازگشت به مدرسه کودک می گردد. همین شرایط است که موجب می گردد بچه ها نسبت به مدرسه احساس بدی پیدا نموده و علاقه ای به حضور در مدرسه نداشته باشند.

چرا بازگشت به مدرسه برای بچه ها استرس زا می گردد؟

سوده مدرس در بخشی از گفت وگو با وبلاگ گردشگر مدرن مگ در توصیف علل استرس و اضطراب بچه ها برای بازگشت به مدرسه می گوید: یکی از مشکلاتی که با آن روبرو می شویم حضور بچه ها در یک مدرسه نو است. فضای نو، دوستان و همکلاسی های نو و مدیر و معلم های تازه و خلاصه همه اِلمان های نو و ناشناخته و تازه موجب می گردد تا بعضی از بچه ها در این زمینه دچار استرس شوند. استرس و اضطراب هم می تواند روی تحصیل بچه ها، روی رفتار آن ها با همکلاسی ها و معلم ها و حتی والدین تاثیر منفی دارد.

به این ترتیب ممکن است کودکی که در مدرسه ای دیگر شاگرد ممتازی یا با استانداردهای مثبت اجتماعی بوده در فضای نو با افت تحصیلی یا رفتاری روبرو گردد. در چنین شرایطی باید حتما موضوع به درستی آنالیز و دلیل ایجاد این مسئله شناسایی گردد. در غیر این صورت چه با آزاد گذاشتن کودک و چه با اجبار و زور تنها صورت مسئله را نادیده می گیریم و به عمیق تر شدن این بحران بیشتر یاری می کنیم.

نشانه های استرس و اضطراب در بچه ها برای بازگشت به مدرسه چیست؟

این مشاور بچه ها درباره نشانه هایی که والدین با تماشا آن می توانند به وجود مسئله پی ببرند هم اشاره می نماید و می گوید: نشانه هایی که از این استرس های می توان مشاهده کرد؛ حالت تهوع های صبحگاهی یا دل دردهای شدیدی است که ناشی از استرس کودک به آن دچار می گردد. گاهی این مسئله با دردهای شدید در مفاصل و ماهیچه ها هم همراه است که هیچ دلیلی ندارد اما کودک را شدت آزار می دهد.

گاهی ممکن است کودک دردی نظیر شکستگی استخوان را تجربه کند که هیچ منشاء فیزیکی ندارد. به جز این ها به هم خوردن ساعت خواب کودک نظیر خواب آلودگی های شدید یا شب بیداری های طولانی هم می تواند نشانه هایی باشد که به والدین اعلام می نماید مسئله ای در جایی که خبر ندارند ایجاد شده است.

ناخن جویدن، لب گزیدن، اصرار به بازگشت به اتاق خواب پدر و مادر و چند نشانه دیگر می تواند نشانه هایی از اضطراب و استرس حاکم بر روحیات کودک در نتیجه بازگشت به مدرسه باشد. به هر روی، هر کودکی علائم را به اشکال مختلفی نشان می دهد. گاهی کودک این مسئله را به صورت عدم تمرکز در سر کلاس درس نشان می دهد. پس هر کدام از این اتفاق ها را باید جدی گرفت و در پی دلیل و منشا آن بود.

برترین استراتژی ها برای مقابله با استرس و اضطراب بچه ها چیست؟

از سوده مدرس درباره استراتژی های مقابله با چنین شرایطی پرسیدیم و در پاسخ گفت: برای اینکه استراتژی مناسبی در واکنش به این اتفاقات داشته باشیم، باید ابتدا دلیل و دلیل مسئله را کشف کنیم. باید بدانیم که چه مسئله ای در مدرسه فرزند ما را مضطرب می نماید؟ محیط مدرسه است که چنین واکنشی را ایجاد می نماید یا همکلاسی ها، معلم ها، شرایط تحصیلی کودک یا حتی مسیر رسیدن به مسئله کودک را دچار استرس می نماید.

دانستن هر کدام از این دلایل می تواند روش های حل، مسئله نوی را پیش پای ما بگذارد. اما به صورت کلی می توانیم پیش از اینکه بچه ها دچار استرس شوند تمهیداتی برای آن بیندیشیم. به ویژه برای بچه هایی که قرار است برای اولین بار به مدرسه بروند یا آن هایی که قرار است محیط نوی را در مدرسه نوی تجربه نمایند ضروری است پیش آمادگی هایی وجود داشته باشد. می توانیم در غالب داستان هایی با اِلمان های حیوانی اتفاقاتی که برای بچه ها در مدرسه رخ می دهد را تشریح کنیم و آن ها را برای حضور در فضای مدرسه آماده کنیم.

برای آن ها شرح دهیم که فضای کلاس چگونه است و چه ارتباطی با هم کلاسی هایش قرار است داشته باشد. مزایای مدرسه را برایش تشریح کنید. مثلا اینکه به او بگویید به یاری مدرسه می تواند کتاب های قصه اش را خودش بخواند یا تابلوهای خیابان را که مدام درباره اش سوال می نماید بخواند. در مجموع دستاوردهای حضور در مدرسه را برای او تشریح کنید. علاوه بر آن باید شرایط معلم در کلاس و نقشش را هم به صورت نمادین برای بچه ها تشریح کنید.

با این حال چندان لازم نیست که بچه ها را از عواقب درس نخواندن بترسانید. به جای اینکه سعی کنیم بچه ها را بترسانیم بهتر است خوب است که روی دستاوردهای بچه ها در مدرسه تمرکز کنیم. چون بچه ها غالبا دوست دارند بدانند که چه چیزی به دست می آورند و مفهوم از دست دادن را چندان درک نمی نمایند. نکته دیگر اینکه به بچه ها این اطمینان را بدهیم که حضور در مدرسه یک زمان مشخصی در روز را در بر می گیرد و به مدرسه رفتن به این مفهوم نیست که قرار است کل روز را آنجا بماند. اتفاقا اینکه نشان بدهید که شما علاقه مندید که بعد از مدرسه از او درباره اتفاقات مدرسه بپرسید و حرف بزنید موجب می گردد که علاقه بیشتری برای رفتن به مدرسه پیدا کند. اگر فرزندتان با سرویس به مدرسه می رود، حتما در چند روز ابتدایی خودتان او را به مدرسه ببرید یا گاهی در طول سال هم در پی او بروید.

چه چالش هایی در مدرسه منتظر بچه هاست؟

این مشاور بچه ها درباره چالش هایی که در فضای مدرسه برای بچه ها وجود دارد هم می گوید: بر اساس گفته های ویلیام گلاسر نظریه پرداز امریکایی هیچ چیز برای انسان مهم تر از رابطه ید میان آدم ها نیست.

اگر بتوانیم این رابطه را خوب، پررنگ و با کیفیت نگه داریم در صورت بروز اتفاقات ناخوشایند با استفاده از این رابطه می توانیم آن را مدیریت کنیم. معلم هایی که رابطه خوبی با بچه ها برقرار می نمایند، کلاس ها را به قوت اداره می نمایند و بچه ها نامنظم در کلاس حاضر نمی شوند بلکه برای آن علاقه دارند و بعلاوه از روش های تنبیهی قدیمی استفاده نمی نمایند از آن چهره هایی هستند که کوشش می نمایند رابطه با دانش آموزان را خوب و با کیفیت و قابل توجه نگه دارند. ویلیام گلاسر روش های خاصی برای کیفی کردن مدارس ارائه نموده که پایه ای برای رسیدن روابط خوب و البته قاطعانه میان معلم و شاگرد است.

روابطی که هم آن ها را تهییج می نماید به هیچ وجه کلاس را از دست ندهند و هم اینکه پا را فراتر از شرایط نرمال صمیمیت نگذارند. بچه ها با برقراری یک رابطه کیفی با معلم می توانند برترین نتیجه ها را در کلاس بگیرند. برخلاف آنچه خیلی ها فکر می نمایند کیفی کردن کلاس ها سخت و انرژی بر است اما نتایج کیفی کردن نشان می دهد که این روش کارها را در مدارس راحت تر پیش می برد و همه را به سمت یک توفیق جمعی راهنمایی می نماید.

کاری که معلمین در این روش باید انجام دهند این است که باید بدانند بچه ها هیچ کاری را بدون دلیل انجام نمی دهند و هر واکنشی که دارند قطعا در نتیجه یک اتفاق یا رویداد بوده. اگر دانش آموزی تمرکز ندارد، بازیگوش است یا مدام از کلاس بیرون می رود قطعا دلیلی پشت آن نهفته است که معلم باید کوشش کند آن را بفهمد و با والدین کودک در میان بگذارد. تهدید و تنبیه و تحقیر بچه ها به هیچ واکنش مناسبی به این رفتارهای دانش آموزان نیست.

یکی از متدهای قدیمی که باید از آن پرهیز کنیم مقایسه کودک با دیگر آدم های اطرافش است. اتفاقی که در این میان رخ می دهد این است بچه ها روابط شان با فرد مقایسه شده تیره و تار می گردد. اما گر کودک مان را خود قبلی اش مقایسه کنیم قطعا پیشرفت بچه ها را می بینیم. یادآوری توانایی های قبلی بچه ها و نشان دادن پیشرفت اجرا شده در انها برترین چیزی است که می تواند به پیشرفت بچه ها یاری کند.